Pokoje na Wczasy

Kartuzy-Kościerzyna

19 lipiec 2013r.

STAROGARD - KOŚCIERZYNA — KARTUZY Kolej ta otwarta na przestrzeni do Skarszew w r. 1905, ze Skarszew do Kościerzyny w r. 1885, a z Kościerzyny do Kartuz w r. 1901 przecina okolice zamieszkałe przez Kaszubów, doprowadzając w centrum Szwajcarji Kaszubskiej. Wzdłuż kolei wśród wsi kaszubskich rozsiadły się liczne kolonje niemieckie. Rozpoczynają się one zaraz za Starogardem a pierwsze cztery stacje, Żabno (3 km.), Krąg (7 km.) Bączek (10 km.) i Nygut (15 km.) są to wioski z większością niemiecką. Krąg położony nad spuszczonem jeziorem Kręćkiem, jest gniazdem szlacheckiej rodziny Kręckich. Ze stacji widoczny jest ładny kościół gotycki, bez wieży, z przyczółkiem schodkowym. Ny-gut jest to dawna rezydencja wojewodów pomorskich. Za Ny-gutem zakreśla tor kolejowy duży łuk okrążając Skarszewy od wschodu. Skarszewy (19 km.) miasto o 3.400 m., gdzie za czasów niemieckich było 1.500 katolików, przeważnie Polaków, 1.600 Niemców ewange/ików i 300 żydów. Hotele: E. Wodricha Rynek 6, H. Domikego ul. Dworcowa 4, Jana Dinglera ul. Dworcowa 20, E. Kopytka ul. Kościerska 6. Restauracje: F. Kaszubskiego Rynek 18, Banieckiego Rynek 17, Pawła Plichta ul. Hallera 18, O. Zielkego Rynek 20. Kawiarnie: Dinglera ul. Dworcowe 4, I. Kaszubowskiego Rynek 18. Miasto leży na wzgórzu nad Wietcisą, w okolicy piaszczystej. Założyli je Joannici, na obszarze wsi darowanej im około roku 1180 przez księcia Grzymisława, zbudowali też zamek, który był siedzibą ich komturów. Prawa miejskie otrzymały Skarszewy w r. 1320. W r. 1370 nabyli je od Joannitów Krzyżacy za 14.000 grzywien i włączyli do wójtowstwa tczewskiego. W r. 1433 zburzyli zamek Husyci, lecz go odbudowano. W wojnie trzynastoletniej pozostawał zamek w ręku Kyzyżaków od r. 1460 do r. 1462. Za polskich czasów były Skarszewy starostwem, nadawanem od r. 1611 wojewodom pomorskim, którzy rezydowali we dworze w sąsiednim Nygucie. W Skarszewach odbywały się też sądy grodzkie, od r. 1767 naprzemian z Tucholą. W r. 1629 zajęli miasto i zamek Szwedzi i częściowo go spalili. W r. 1712 spaliło się miasto wraz z kościołem. Starostwo skarszewskie otrzymał pierwszy podkomorzy pruski Jan Bażyński w r. 1472. W XV i XVI w. nadawali jc królowie z wolnej ręki przeważnie członkom rodzin Bażyń-skich, Łunawskich, Pępowskich. W XVI w. posiadali je znowu Bażyńscy (1512—96), po nich wojewoda pomorski Ludwik Mortęski 11597—1614'. Odtąd na podstawie uchwały sejmowej z r. 1611 każdoczesny wojewoda pomorski był zarazem starosta skarszewskim. Po kolei byli nimi: Żaliński Samuel (1614— 1628', Konarski Samuel (1628—1629), Paweł Działy ński (fi 643), Gerhard Denhof (-}- 1648), Ludwik Weyher (f 1656), Stanisław Kobierzycki (f 1665), Jan Ignacy Bąkowski (f 1677), Władysław Denhof (f 1683), Władysław Łoś (1684 1694), Jan Gliński (f 1703), Jan Ignacy Działyński (f 1724), Stefan Potocki (1724-26). Piotr Czapski (f 1737), Jakub Narzymski (1737—58), Paweł Mostowski (1758—66), Jerzy Flemming (1766—71), wreszcie jako ostatni wojewoda Ignacy Przcben-dowski (1772), któremu po rozbiorze Polski rząd pruski odebrał dobra. Zamek stał na wzgórzu oblanem Wictcisą, na południowy zachód od miasta. Jego resztki zamieniono w XlX w. początkowo na magazyn solny, później na dom prywatny. Niegdyś był otoczony murami i wieżami, pozatem jednak był dość małych rozmiarów. Za polskich czasów był siedzibą starostów. Kościół katolicki fundowali Joannici lub Krzyżacy w XIV w., a po pożarze w r. 1712 został odrestaurowany, powtórnie w r. 1886. Jest to trzynawowy halowy gotyk krzyżackiego typu, z niewykończoną wieżą, i drewnianym pułapem. Jego długość wynosi 40 m., szerokość w nawach 18 m., wysokość zaledwie 10.75 m. Od strony południowej kaplica z ładnym gotyckim szczytem schodkowym. Strona zewnętrzna kościoła ulegała częstym przebudowom, a wieżę zakończa brzydki hełm. Z zabytków zachowało się tylko 6 mosiężnych lichtarzy renesansowych. Obok bramy Chełmińskiej stał kościół św. Jerzego. Popadł w ruinę za wojny szwedzkiej w r. 1630, a w r. 1683 była już na jego miejscu tylko kupa gruzów. Kościół ewangelicki, neogotycki z wieżą, pochodzi z r. 1879. Ewangelicy w latach 1551—94 posiadali kościół larny, potem ich usunięto do kościoła św. Jerzego, po jego spaleniu wystawili nowy w r. 1636, a gdy ten im odebrano, 15 września 1741 korzystając z pozwolenia w ciągu 24 godzin wystawili duży drewniany kościół z materjału przywiezionego z Gdańska, bojąc się, że pozwolenie zostanie cofnięte. Niedaleko kościoła nad Wietcisą, resztki murów miejskich z czasów krzyżackich. Niedaleko miasta przy Kościół' w Godziszewie Ze zb. Urzędu Parafialnego drodze do Więckowa, groby Francuzów z r. 1807. Wśród lasów 5 km, na południe nad Wierzycą pięknie położona elektrownia miejska. 8 km. na północny wschód leży przy północnym końcu 5 km. długiego jeziora Obozińskiego. Godziszewo, jedna z najstarszych osad pomorskich, która w końcu XIII w. należała do Cystersów z Pelplina, 1301—28 do biskupów kujawskich, potem do Cystersów w Lądzie. Po rozbiorze Polski dobra rozparcelowano. Kościół fundowany w r. 1748 przez opata Łukowskiego ma cudowny obraz M. Boskiej, wewnątrz stylowe urządzenie rokokowe. W kruchcie pozostał z poprzedniego kościoła grobowiec podkomorzego pomorskiego, później kasztelana elbląskiego Jana Wiesiołowskiego (f 1642) i jego żony Justyny z Branickich, jak świadczy napis zmarłej w r. 1623 w Gdańsku w czasie operacji u lekarza. Grobowiec zdobi płaskorzeźba rycerza i matrony. W miejscu stacja kolei ze Skarszew do Pszczółek. Na południowym końcu jeziora Obo-zin, z kościołem liłjałnym, który ma grobowiec Jana Loki (t 1562) podkomorzego pomorskiego. W kościele znajduje się stara rzeźba św. Florjana niegdyś stojąca na cmentarzu. Na wzgórzu przy dworze nad jeziorem odkryto stare cmentarzysko. Wieś należy do Narzymskich z Jabłonowa. Głodowo (28 km,) mała wioska, z nadania księcia Sambora II dawna własność Cystersów z Pelplina. Po kasacie ich dóbr w r. 1819 rząd pruski osadził tu kolonistów niemieckich. W sąsiedztwie jeziora Przedniesne, Łąkie i Strzyżewko. 5 km. na południe Pogódki wieś nad Wierzycą, niedaleko jeziora Popówka, zarosłego sitowiem, podobnie jak jeziora Staw i Staruch. W latach 1258—76 istniał tu klasztor Cystersów, lundo-wany przez ks. Sambora II, dokąd zakonnicy przybyli z Do-beranu w Meklenburgji. Od założyciela zwano go Samborem lub Nowym Doberanem. Książę nadał klasztorowi Pogódki i Koźmin, Gołub, Kobyłów i Czarników, a dygnitarze pomorscy Malinin i Godziszewo. Jednakże z powodu niezdrowego powietrza i nieurodzajnej gleby przenieśli się zakonnicy w r. 1276 do Pelplina. Kościół barokowy z r. 1702—30, fundacji opata Skoraszewskiego, wykończony za opata Tomasza Czapskiego. Hełm wieży z r. 1886. Pod wsią stare okopy, nad Wierzycą, częściowo zalesione, zwane szwedzkimi szańcami. Wedle Rzą-czyńskiego pod Pogódkami miano niegdyś znachodzić bursztyn. 5 km. na póln.-wschód z Głodowa Szodrowo, z kościołem filjalnym z pruskiego muru, o którym wizytacje wspominają już w końcu XVII w. Drewniana wieża została później dobudowana. Na wieży dzwon gotycki z niemieckim napisem z około r. 1380, oraz mnieszy dzwon odlewany w r. 1641 przez Hawelkego w Gdańsku. Kielich z r. 1710, ozdobiony herbem Leliwa, fundacji archidjakona pomorskiego ks. Jana Jagowskiego. Puszka z r. 1783, dzieło Jana Stegmana. Chrzcielnica mosiężna barokowa z pocz. XVIII w. 5 km. na półn. zach. Wysin, kaszubska wieś o 1100 m., największa w powiecie kościerskim. Z nadania księcia Sambora od r. 1250 należała do biskupów kujawskich, a okoliczne wioski biskupie do r. 1772 stanowiły klucz wysiński. Kościół murowany z r. 1894 w miejscu starego drewnianego jest to neogotyk z wysoką wieżą, zbud. wedle proj. arch. Schreibera z Kościerzyny i Tappego z Gdańska. Na północ od wsi Ptasia Góra, gdzie palą sobótki. Liniewo (34 km.) wieś w sąsiedzwie kolonji niemieckich, które się ciągną ku północy. 6 km. na południe Polaszki. Dwie są wsie tej nazwy: Stare P., które mają większość polsko-ka-tolicką, i Nowe P. z większością Niemców ewangelików. W XVIII w. byl właścicielem Polaszek Stanisław Skórzewski kasztelan chełmiński (■{• 1761), który lundował kościół tutejszy w r. 1754, oraz kościoły w Kiszewie (1741) i Piszczynie (1742). Sfcórzewscy mieli tu pałac z kaplicą z r. 1782. Obok Garczyn, który w XIII w. był stolicą kasztelanów i posiadał zamek ks. Pomorskich. Stał on na wzgórzu koło kościoła, płasko ściętem, które nazywają Szwedzką Górą. W XVI i XVII w. należały dobra do Garczyńskich, potem Tuchołków, Trembeckich, wreszcie Niemców. W kościele w wielkim ołtarzu gotycka rzeźba M. Boskiej, polichromja Wł. Drapiewskiego z r. 1914. Paralja należy do najstarszych na Pomorzu. W sąsiedztwie wsi trzy jeziora: Szklonki, Skórzewo i Wielkie czyli Zamkowe. Ostatnie ma 2 km. długości, a otacza je piękny las bukowy i dębowy. Na północ Orle, wieś z większością ewangelicką, gdzie w XVIII w. był pałac z kaplicą, niegdyś Garczyńskich, potem Tuchołków, wreszcie Trembeckich. Barkocin (41 km.), 4 km. na północ Będomin, miejsce urodzenia generała Wybickiego, twórcy pieśni „Jeszcze Polska nie zginęła". Kłincz (46 km.), 9 km. na północny wschód Grabowo (Kartuskie), z kościołem barokowym z r. 1631, fundacji Kartuzów z Kartuz, do których należała wieś od r. 1617. W sąsiedztwie Rekownica, dawne dobra Doręgowskich, którzy tu wystawili w XVI w. zbór ewangelicki, zamieniony potem na kościół katolicki. Kościół z r. 1904. 6 km. na południe z Klin-cza Niedamowo (też Jadamy), wieś w trzech czwartych ewangelicka, której mieszkańcom narzucił w XVI w. religję ewangelicką flchacy Jackowski. Kościół z r. 1820 ma w wielkim ołtarzu stary obraz M. B. Częstochowskiej. Leży on na wzgórzu, mając po jednej stronie park i pałac P. Schadowa, po drugiej pas jezior wśród lasów. W okolicy liczne jeziora. Kościerzyna (51 km.), miasto powiatowe o 6 500 nj. w latach przedwojennych centrum ruchu młodo kaszubskiego. Hotele: Pomorski (Sokołek) ul. Gdańska, Hamburski (Erlichman) ul. Piłsudskiego, Dworcowy (Radtke) ul. Dworcowa, Internacjonalny (Nacke) ul. Świętojańska. Pensjonaty'. B. Pie-trzyńskiej ul. Kartuska, P. Klosak ul. Piłsudskiego, P. Gdaniec ul. Kapliczna. Restauracje: w hotelach a nadto Neumana w Rynku, Piechowskiego przy ul. Gdańskiej, Wierzbowskiego przy ul. Piłsudskiego. Kawiarnie: Erlichmana przy ul. Piłsudskiego, Tkaczyka przy ul. Piłsudskiego. Kościerzyna jest jednem z najstarszych miast Pomorza, a za czasów książąt pomorskich była stolicą ziemi Pirsna i posiadała zamek, który od r. 1466 był siedzibą polskich starostów niegrodowych. W czasie wojny trzynastoletniej miasto początkowo zajęte przez Gdańszczan wkrótce zostało odbite przez Krzyżaków, a Polacy zdobyli je znowu w roku 1462, przyczem uległo miasto spaleniu. Starostwo tutejsze dzierżyli w końcu XV w. Wilkanowscy, w XVI wieku przeważnie Kostkowie (1540—1603), potem Weyherowie (od 1603 do 1629), przez 100 lat Denhofowie (od 1629 do 1728), po nich wojewoda ruski ks. August Czartoryski (do roku 1748), Michał Czapski, Konstanty Nowowiejski, wreszcie jako ostatni starosta Ignacy Prze-bendowski (od 1769 do 1772), któremu rząd pruski odbierając dobra po rozbiorze Polski wypłacił 20 tysięcy talarów odstępnego. Kościół katolicki barok z r. 1642 zbudowano głównie kosztem Kartuzów. Kościół ewangelicki fundował Fryderyk II. Obecny nowy kościół gotycki z wysoką wieżą pochodzi z ostatnich lat przed wojną. Synagog!'. Z zakładów szkolnych posiada Kościerzyna gimnazjum i seminarjum nauczycielskie, którego dyrektorem był niegdyś ks. Czesław Lubiński (Dam-roth), najwybitniejszy z polskich poetów górnośląskich. Miasto Jeży na wyżynie 163 m. n. m. w sąsiedztwie dużych lasów i licznych jezior. Z jednego z nich wypływa Wierzyca. 10 km. na południe jezioro Wdzydze (p. str. 428). W kierunku północno-zachodnim wskazana przechadzka do Owśnic. Droga prowadzi koło Strzelnicy z widokiem na pięknie położone miasto, przez piękny las liściasty, Bieżnicę i obok jeziora Garczyń- skiego, wśród którego leży malowniczo zalesiona wyspa Sto-limka, otoczona legendami. Niedaleko młyna bieżnickiego ogromny głaz narzutowy zwany Czarcim Kamieniem. Można stąd dojść do Costomia. Rynek w Kościerzynie Pirsna, ziemia, której stolicą była niegdyś Kościerzyna, obejmowała południową część dzisiejszego powiatu kartuskiego i północną część powiatu kościerskiego. Mestwin II nadał ją w r. 1184 siostrze swej Gertrudzie, a w r. 1312 sprzedała te ziemie wraz z Kościerzyną i zamkiem Krzyżakom. Prócz Kościerzyny, Będornina i Grabowa należało do niej 21 wsi. Za Kościerzyną wkracza pociąg na teren Szwajcarji Kaszubskiej (p. str. 449). Gołubie (63 km.), wieś z trzecią częścią ewangelików Niemców położona na przesmyku między jeziorami. Obok Grodzisko 2 km. na północ Pierszczewo, nad długiem jeziorem Patolickiem. Prawdopodobnie wcześniej niż Kościerzyna była to stolica ziemi Pirsny, a zamek stal na wzgórzu nad jeziorem zwanem Górą Zamkową. 5 km. na zachód Stężyca, miasteczko w malowniczem położeniu między jeziorem Stę-życznem a Raduńskiem, niedaleko źródeł fiaduni. Kościół barokowy z r. 1719, postawiony w miejscu starego drewnianego kosztem S. Łaszewskiego. W miasteczku gospoda dla turystów, P. Bongsa. Proboszcz tutejszy ks. Pikarski należał przed wojną do najenergiczniejszych działaczów polskich na Kaszubach. Smutną piaszczystą okolicą prowadzi droga na Zachód ze Stężycy, do oddalonego 10 km. Sulęczyna. Okolica między Suleczynem a jeziorem Raduńskiem jest najbardziej piaszczystą i najmniej urodzajną częścią powiatu kartuskiego, Sulęczyn jest miejscem rodzinnem historyka Rajnolda Heidensteina (-j- 1620), który tu w r. 1606 wystawił kościół drewniany. W r. 1870 spalił się, a w jego miejsce powstał obecny murowany. W starym kościele były grobowce Heidensteinów, a wśród nich fundatora i jego żony Teresy z Konarskich (t 1658Były też grobowce Jana Heidensteina (f 1642), jego syna również Jana (f 1673). kasztelana gdańskiego i jego drugiej żony Katarzyny z Witoslawskich (f 1651). W Xlii w. należały dobra do kasztelanji w Chmielnie, potem do starostwa w Mirachowie, a od końca XVI w. do rodziny Heidensteinów, aż do jej wygaśnięcia w r. 1751 na Barbarze, poczem przeszły na Łaszewskich. Kościół ewangelicki powstał w końcu XIX w. kosztem Towarzystwa Gustawa /Wolfa. Okolica bogata w je- Stęiyca Fot. ze zb. Pol. Tow. Krajoznawczego ziora. Wieś leży nad jeziorem Suleconkiem, na północ jezioro Węgorzyny, na południe Moczydło (Mołsze). Nadto są w okolicy jeziora Snadki, Głęboki Guśnierz, Skarłęczyn i Skarsino. W piaszczystej okolicy Sulęczyna leżą zaścianki szlacheckie Coslomie. dawna własność Łaszewskich, wioska położona wśród nagich wzgórz piaszczystych, Węsiory i Grabowo Szlacheckie. Na wzgórzu na południowy zachód od Gostomia, odkryto cmentarzysko pogańskie. W okolicy Łysa Góra, miejsce kultu religijnego w czasach pogańskich. Grabowo leży na zachodnim brzegu dużego jezioro Molsz, zwanego też Moczydłem. Ma ono 38 m. głębokości, należy zatem do najgłębszych w Szwajcarji Kaszubskiej. Od strony południowej'jeziora 2 km. długi zalesiony półwysep, dokąd można się dostać z Grabowa łodzią motorową. Tamże gospoda z restauracją. Na zachód od jeziora Parchowo, wieś, która dawniej była własnością starostwa mirachowskiego, a od r. 1624 wraz z 17 wsiami i 14 jeziorami stanowiła odrębne starostwo niegro-dowe. Do r. 1653 posiadali je Szczepańscy, z których Zygmunt żonaty z Sobieską, pochowany jest w kościele w Kartuzach. 1685 -1720 Krokowscy z Krokowa, z których jeden był kasztelanem w Gdańsku, poczem w XVIII w. zmnieniali się dość często starostowie. 1756—67 posiadał starostwo wojewoda miński Jan Hiilsen, a ostatnią starościną była wdowa po nim Konstancja z Platerów, której odebrał dobra w r. 1772 rząd pruski, wypłacając 11.000 talarów odszkodowania. Kościół z r. 1855. Wskazaną przechadzka przez Jamy, gdzie znajdują się dwa grodziska wśród łąk i lasów nad jeziorem Żukówko, do ładnie w dolinie Stołpy na granicy niemieckiej położonego młyna Młynek. Już przed stacją Gołubie ukazuje się na lewo z okien pociągu pierwsze z cyklu jezior Szwajcarji Kaszubskiej, Jest to jezioro Dąbrowskie, czyli Grodno (167 m. n. m.) blisko 3 km. długie, którego przedłużeniem w kierunku zachodnim jest jezioro Lubowisko, 1 km. długie. Od Gołubia jedzie pociąg typową dla Szwajcarji Kaszubskiej okolicą. Piękny jest widok z okien wagonu po lewej stronie, gdzie tuż obok toru ciągn'e się na przestrzeni 3 km. wąskie a długie jezioro Pdtulikie (160_ m. n. ni.), jedno z piękniejszych w Szwajcarji Kaszubskiej. Dla osób nieśpieszących się wskazane opuszczenie pociągu już w Gołubiu i dalsza wędrówka piesza brzegiem jeziora. Przy jego północnym końcu, na przesmyku między nim a jeziorem Óstrzyckiem leży następna stacja: Krzeszna (67 km.) wioska w Szwajcarji Kaszubskiej, w jej najpiękniejszym punkcie, na południowym brzegu jeziora Ostrzyckiego, niedaleko Wieżycy. Jest to dogodny punkt wyjścia dla szeregu wycieczek po Szwajcarji Kaszubskiej. Odtąd na wschód aż po granicę republiki gdańskiej zwartym pasem ciągną się kolonje niemieckie. Od Krzeszna blisko przez 2 km. biegnie pociąg brzegiem ślicznego jeziora Ostrzyckiego, będącego perłą Szwajcarji Kaszubskiej. Szczególnie pięknym jest widok ku północy od zakrętu jeziora zwanego Kulanern. W dalszym ciągu biegnie pociąg ku wschodowi polodowcową doliną mając od południa Wieżycę, od północy Bukową Górę. Wieżyca (69 km.) przystanek u stóp najwyższego szczytu Szwajcarji Kaszubskiej (331 m. n. m.). Na szczycie, który jest zalesiony, stała wieża widokowa o 27 m. wysokości. Przedwojną zburzono ją, aby w tem miejscu, jako w najwyższym punkcie prowincji wystawić „Wieżę Bismarcka" na kształt tej, jaka stoi pod Bydgoszczą. Budowę w samym początku przerwała wojna, zdążono założyć tylko fundamenty, zajmujące cały szczyt góry. Jest on płaski, o średnicy 50 m., a składa się przeważnie z gruboziarnistego żwiru, pełnego kamieni. Widoku niema, gdyż szczyt zarasta wysoki las. Nawet gdy stała tu wieża widokowa, widok z Wieżycy nie był zbyt urozmaicony, gdyż jezior widać nie było, a wzgórza wydają się dość płaskie. Las na Wieżycy składa się ze starych sosen i buków, wśród Szwajcaria Kaszubska: Wieżyca (331 ni) Ze zbiorów Pol. Tow. Krajoznawczego w Warszawie których pod szczytem spotykamy kilka polanek, porośniętych wrzosem. Szczyt najpiękniej przedstawia się w końcu sierpnia i wrześniu, gdy wrzosy kwitną a polanki tworzą jakgdyby fioletowy kobierzec wśród zieleni lasów. Pięć minut drogi od szczytu w kierunku południowym, przy gościńcu do Szymbarku niemiecki „Hotel pod Wieżycą", gdzie jest też restauracja. U podnóża góry kolonia niemiecka Szymbark, z neoro-mańskim kościołem ewangelickim. Jest to najwyżej położona wieś w województwie Pomorskiem 250 m. n. m. Niedaleko za przystankiem skręca pociąg ku północy, okrążając od wschodu Bukową Górę. 5 km. za Wieżycą mija na lewo ostatnie przed Kartuzami jezioro Ronly, poczem wyjeżdża na dość płaską i szeroką dolinę Raduni. Leży nad nią następny przystanek: Somonino (76 km.). Przy drodze do Hopowa okazały * buk, największy w okolicy, o obwodzie 4.2 m. i średnicy korony 18 m., w cieniu którego odbywaja się często zabawy. 3 km. na południowy zachód Goręcin, wioska nad Radunią, jedna z najstarszych osad Pomorza, która za książąt pomorskich była siedzibą kasztelanów. W r. 1241 ks. Sambor II całą kasztelanję zapisał biskupom kujawskim, darowiznę tą unieważnił jednak Świętopełk II, który zwinął tutejszą kasztelanię. Kościół istniał tu już w XIII w. jako kościół parafjalny dla szerokiej okolicy, a kościoły w Kartuzach i Kiełpinie były pierwotnie jego filjami. Obecny kościół jest to budynek barokowy z r. 1639 z wysmukłą wieżą, zakończoną ładnym barokowym hełmem, lundacji Kartuzów. Bogato rzeźbiony barokowy wielki ołtarz z czasów budowy kościoła , jak również ołtarze boczne mają piękne obrazy, być może pędzla gdańskich mistrzów. Nad drzwiami do zakrystji zachowała się dobrze rzeźbiona późnogotycka Madonna. Z doby gotyckiej pochodzi też drewniana rzeźba św. Brunona oraz dzwon z około r. 1400. Kościół łiljalny znajduje się w położonym 5 km. na północny wschód Kiełpinie, który niegdyś też należał do Kartuzów. Kościół ten jest stylowo podobny do kościoła w Goręcinie. obecny wygląd otrzymał dopiero w XVIII w. Posiada dzwon z doby gotyckiej, z herbem Krzyżaków. 1 km. za stacją przekracza pociąg Radunię, płynącą tutaj wśród łąk, w mało charakterystycznej dla siebie okolicy, a w dalszym ciągu wśród lasów wznosi się do końcowej stacji: Kartuzy (79 km.).